کد مطلب:280215 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:251
اعمال عصر جمعه
از جمله تكالیف انام، در غیبت امام (علیه الصلوة و السلام) مواظبت نمودن به اعمال و اذكار و اورادی است كه در تعقیب نماز عصر جمعه، و مخصوص به وقت عصر جمعه، و مخصوص از زردی آفتاب تا غروب، و مخصوص به غروب است. و اكثر این دعوات را در ضمن تكالیف عدیده ذكر می نمائیم. پس، بر هر عبدی از عباد لازم است در این اوقات محموده كه فضیلتش زیاده از سایر اوقات دیگر است، وقت را مغتنم دانسته، جد و جهد نماید كه خود را متذكر خاطر مبارك امام خود (ارواحنا فداه) نماید، و دست توسل به دامن ولای آن حضرت وآباء كرامش (علیهم الصلوة و السلام) زده، مقاصد و مطالبی كه دارد عرضه نموده، انشاء الله مقرون به انجاح و انجام خواهد بود.
اما تعقیبات و دعوات مخصوصه ی بعد از نماز عصر روز جمعه:
از جمله، خواندن دعائی است كه شیخ طوسی و ابن طاوس (قدس سرهما) و كفعمی (رحمه الله) به سند معتبر از حضرت امام زین العابدین (علیه الصلوة و السلام) روایت كرده اند كه:
در روز جمعه بعد از نماز عصر این دعا را بخوانند:
اللهم انك انهجت سبیل الدلالة علیك...
از آن جمله، خواندن صلواتی است كه سابقا ذكر شد. و صلوات مزبوره از
[ صفحه 203]
ناحیه ی مقدسه بیرون آمده و به سندهای صحیح و معتبر، از ابوالحسن ضراب اصفهانی (رحمه الله) نقل كرده اند كه ابتدای آن این است:
بسم الله الرحمن الرحیم، اللهم صلی علی محمد سید المرسلین...
ذكر كردیم كه سید بن طاوس (قدس سره) فرموده:
اگر ترك كردی تعقیب عصر روز جمعه را به جهت عذری، پس ترك مكن این صلوات را هرگز به جهت امری كه مطلع كرده ما را خداوند (جل جلاله) بر آن.
منها: دعائی است كه بعد از نماز عصر روز جمعه باید خوانده شود. سید بن طاوس در «جمال» و شیخ طوسی در «غیبت» و صدوق در «كمال» به اسانید معتبره ی صحیحه، ذكر كرده اند كه:
شیخ ابوعمرو عمری (قدس سره) كه نایب خاص اول حضرت است، املاء فرمود به ابو علی محمد بن همام و امر فرمود كه این دعا را در غیبت قائم (ارواحنا فداه) بخوانند:
اللهم عرفنی نفسك فانك ان لم تعرفنی نفسك لم اعرف رسولك...
و تمام این دعا در جزو دعوات مخصوصه ذكر شد. و سابقا اشاره شد كه سید بن طاوس (قدس سره) در «جمال الاسبوع» ذكر نموده در خصوص این دعا.
هرگاه از جمیع دعواتی كه برای تو ذكر كردیم،در تعقیب نماز عصر عذری باشد، این دعا را در تعقیب عصر جمعه ترك مكن، و حذر كن از این كه مهمل گذاری خواندن آن را. به درستی كه ما شناختیم این را از فضل خداوند (جل جلاله)، كه مخصوص فرموده ما را به
[ صفحه 204]
آن، پس اعتماد كن بر آن.
منها خواندن صلوات كبیر است بعد از نماز عصر روز جمعه. چنانكه شیخ طوسی و سید (قدس سرهما) و سایرین، از حضرت صادق (علیه الصلوة و السلام) روایت كرده اند كه:
مستحب است خواندن این صلوات كبیر بعد از عصر روز جمعه:
اللهم ان محمدا صلی الله علیه و آله كما وصفته فی كتابك....
منها: صلوات كبیری است كه حضرت امام حسن عسكری (علیه الصلوة و السلام) به عبدالله بن محمد عابد، تعلیم فرمودند. اگرچه اختصاصی به روز جمعه ندارد، ولی من باب اطلاق اخبار در خصوص صلوات شب و روز جمعه، البته این صلوات افضل از سایر دعوات و اعمال دیگر خواهد بود.
منها: خواندن صلواتی است كه مجلسی (قدس سره) در «زاد المعاد» ذكر نموده كه:
مستحب است این صلوات را در هر روز ماه مبارك رمضان، و در هر روز جمعه در تمام سال بخوانند. اول آن این است:
ان الله و ملئكته یصلون علی النبی...
از جمله صلواتی است ابن ادریس و غیر او به سند صحیح از حضرت امام جعفر صادق (علیه الصلوة و السلام) روایت كرده اند كه:
هر كه بعد از عصر روز جمعه این صلواة را بخواند مثل ثواب عمل جن و انس در این روز به او عطا كنند.
اللهم صل علی محمدو آل محمد الاوصیاء المرضیین بافضل صلواتك و بارك علیهم بافضل بركاتك و السلام علیهم و علی ارواحهم و اجسادهم و رحمة الله و بركاته.
[ صفحه 205]
ابن بابویه (قدس سره) به سند معتبر از حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) روایت كرده است كه:
هر كه این صلوات را بعد از نماز عصر روز جمعه بخواند، حق تعالی برای او صد هزار حسنه بنویسد، و صد هزار گناه از او محو كند، و صد هزار حاجت او را برآورد، و صد هزار درجه ی او را بلند كند.
این روایت را در «ثواب الاعمال» نوشته، ولی به تفاوت این الفاظ «و السلام علیه و علیهم» و ابن طاوس (قدس سره) در «جمال الاسبوع» از «امالی» او - یعنی از «امالی» ابن بابویه (قدس سره) - چنین نقل كرده كه:
بعد از عصر روز جمعه، صلوات سابق را كه ابن ادریس و غیر او، از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) روایت كرده اند، عینا از حضرت باقر (صلوات الله علیه) روایت كرده بگویند با ثواب معینی كه ذكر شد.
و از جمله، صلواتی است كه نیز سید (قدس سره) به سند معتبر از حضرت صادق (علیه السلام روایت كرده كه:
هر كه بعد از نماز عصر روز جمعه، پیش از آنكه از جای نماز خود برخیزد، ده مرتبه بگوید، صلوات فرستد بر او ملائكه از این جمعه تا جمعه ی آینده همین ساعت.
و به روایت معتبر دیگر، از آن حضرت روایت كرده است كه:
چون نماز عصر روز جمعه را ادا نمودی، هفت مرتبه این صلوات را بخوان.
و در این دو روایت چنین است این الفاظ: علیه و علیهم السلام و علی ارواحهم و بعض صلوات دیگر در روز جمعه و بعد از نماز عصر جمعه وارد
[ صفحه 206]
شده كه در كتب اصحاب ضبط است.
از جمله، استغفار در روز جمعه بعد از عصر است، ابن طاوس (قدس سره) در «جمال الاسبوع» ذكر نموده به اسناد خودش از حضرت ابی عبدالله (علیه السلام) كه فرمودند:
هر كس استغفار كند روز جمعه بعد از عصر، هفتاد مرتبه، به این طریق: استغفر الله و اتوب الیه می آمرزد خدای تعالی گناه او را آنچه گذشته، و نگاه می دارد او را در باقی عمرش، و اگر گناهی نداشته باشد، گناهان پدر و مادر او را بیامرزد.
و دیگر، خواندن یكصد مرتبه سوره ی قدر است بعد از عصر روز جمعه، ابن بابویه به سند معتبر از از حضرت موسی بن جعفر (علیهماالسلام) روایت كرده است كه:
خدا را در روز جمعه هزار نسیم رحمت است، كه هر بنده را آنچه بخواهد از آن رحمتها عطا فرماید.پس، هر كه بعد از عصر روز جمعه صد مرتبه سوره ی انا انزلناه را بخواند، حق تعالی آن هزار رحمت را مضاعف فرماید و به او عنایت نماید.
و از جمله ی دعوات بعد از نماز عصر روز جمعه، خواندن دعای عظیم القدر عشرات است. و از برای این دعای جلیل القدر، شش روایت مختلفه ابن طاوس (قدس سره) ذكر كرده، چنانكه در «مهج الدعوات» می گوید:
بدان كه این دعای بزرگ، از اسرار دعوات است،و یافتم از برای آن شش روایت مختلفه، ذكر كردیم در كتاب عمل روز و شب، از مهمات، دو روایت آن را، یكی در ادعیه غروب، و یكی در تعقیب صبح و در جزو چهارم از مهمات، روایتی دیگر در تعقیب عصر از روز جمعه، و در آخر كتاب «اغاثة الداعی» روایتی دیگر و ذكر می كنم در این كتاب، روایت پنجم و ششم را.
[ صفحه 207]
پس در روایت اول دعا را ذكر می نماید كه مخصوص است خواندن آن در صبح یك مرتبه، و بعد از عصر یك مرتبه.در روایت دویم به اختلاف تعیین وقتی ننموده. و مجلسی (قدس سره) هم در «صلاة بحار» و «كتاب دعاء بحار»، به سندی دیگر این دعا را ذكر كرده. الحاصل،از شرح این حدیث معلوم می شود كه از برای خواندن این دعا سه وقت معین است، یكی در صبح و یكی در شب، و بهتر از این دو، اوقات بعد از نماز عصر روز جمعه است، كه از جهت روز و وقت افضل از سایر ایام و اوقات است. و چون این دعای مبارك و شرح آن در اكثر كتب دعوات مشهوره و غیر مشهوره، مدون و مضبوط است، ترك آن نموده و به ذكر تنبیهی قناعت می كنیم.
تنبیه: از جمله ی فقرات شر این دعا آن است كه حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) با حضرت امام حسین (صلوات الله علیه) می فرماید:
عهد كن با من رازی كه با تو می گویم به كسی نگوئی تا دوازده ماه از شهادت من بگذرد.
علت آن، آنچه به نظر قاصر حقیر رسیده، آن است كه موافق تواریخ و اخبار معتبره مثل «كافی» و غیرها،شهادت حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) در سال چهلم از هجرت واقع شد، و بعد از رحلت آن حضرت، معاویه (علیه اللعنه) به دعوی خلافت با حضرت امام حسن (علیه الصلوة و السلام) معارضه نمود. و موافق حدیث طولانی مفضل (علیه الرحمة)، معاویه ی ملعون به ریاست و سركردگی زیاد بن ابیه (علیه اللعنة) یكصد و پنجاه هزار نفر به كوفه مامور نمود كه حضرت امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) و سایر اهل بیت، و شیعیان و دوستان آنها را دستگیر نمایند. و از همه آنها بیعت به جهت معاویه بگیرند. هر كس ابا نماید و تمكین نكند، گردن او را بزنند و سر او را برای معاویه ببرند، چون این خبر را حضرت امام حسن (علیه السلام) شنید، در كوفه بالای منبر رفت و مردم را اعلام نمود و طلب نصرت و یاری از اهل كوفه نمود. به جز بیست نفر احدی جواب
[ صفحه 208]
آن حضرت را نداد،پس فرمودند:
اگر چهل نفر ناصر برای من پیدا می شد، اسوة لجدی رسول الله (صلی الله علیه و آله) با معاویه قتال می كردم.
خلاصه در سال چهل و یكم از هجرت نظر به حكم تقیه، بسا معاویه بیعت كرد با آن شرایط مقرره، كه اسباب حفظ جان و مال و عرض و دین و دنیای شیعیان و دوستان بود. از اینجا است كه حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) شرط فرمودند كه این راز را به تو می گویم، باید به كسی نگوئی تا دوازده ماه از شهادت من بگذرد، مرادشان رفع تقیه و مصالحه ی حضرت امام حسن (علیه السلام) با معاویه (علیه العنه) بوده. زیرا كه می دانست كه هر یك از شیعیان قبل از واقعه ی مصالحه براین دعا واقف می شدند،چون مشتمل به شهادت امامت امیرالمومنین و اولاد معصومین او (سلام الله علیهم اجمعین) و ذكر فضایل و مناقب ایشان است، اسباب صدمه و آزار، بلكه ذهاب جان و مال شیعیان بود. لهذا، موقوف به گذشتن مدت معینه فرمودند. و از عبارت شرح دعا چنین برمی آید كه این شرح و دعا را تا دوازده ماه دیگر به كسی ابراز و اظهار نكن، و در موضع دیگر می فرماید:
عهد كن با من این دعا را تعلیم نكنی تا وقت وفات خود.
محتمل است یا به جهت همین مطلب بوده كه ذكر كردیم، یا به جهت اینكه در شرح آن از شهادت حضرت سید الشهداء (علیه السلام) خبر داده كه می فرماید:
به شهادت از دنیا مفارقت كنی و سعادتمند زندگانی كنی...
نخواسته اند كه كسی مطلع شود به این امر عظیم. در این صورت شاید آن حضرت بعد از یكسال، بروز این دعا را دادند، ولی به كسی تعلیم نفرمودند تا وقت وفات خود،كه در جزو اسرار امامت هنگام شهادت به حضرت سید
[ صفحه 209]
الساجدین (علیه الصلوة و السلام) تعلیم فرمودند كه به شیعیان تعلیم شود. عجب دارم از بعض اسرار مودعه در این دعای عظیم القدر، و امثال آن از دعوات مجربه ی صحیحه كه تكرار و تعداد بعض اذكار و اسماء الله تعالی در آنها شده. و بعضی جاهلین و مقصرین، و اشخاصی كه سلب توفیق از آنها شده به واسطه كسالت و بطالت و طلب استراحت نفس، به واسطه ی تكرار این اسماء و اذكار و دعوات كه قدری اسباب امتداد و طول وقت خواهد بود، از خواندن چنین دعاهائی صرف نظر می نمایند و به دعاهای مختصره می پردازند. و تجربه شده، همین قدر از وقت و زمانی كه لازمه ی خواندن آن دعوات و اذكار است، كه باید در آن مورد صرف شود، چون اعراض می نماید، همان وقت و زمان را در موردی دیگر صرف معصیتی خواهد نمود با كمال میل قلبی و عدم اعراض واشمئزار طبع. و این مسئله در اكثر افعال و اعمال خیریه و غیرها تجربه شده، و بیان آن را در مسئله راجح و مرجوح، استاد اعظم (ادام الله ظله) در «دار السلام» به طریق مستوفی ذكر فرموده اند، فلیراجع.
[ صفحه 210]
اما تعقیبات و دعوات مخصوصه ی بعد از نماز عصر روز جمعه:
از جمله، خواندن دعائی است كه شیخ طوسی و ابن طاوس (قدس سرهما) و كفعمی (رحمه الله) به سند معتبر از حضرت امام زین العابدین (علیه الصلوة و السلام) روایت كرده اند كه:
در روز جمعه بعد از نماز عصر این دعا را بخوانند:
اللهم انك انهجت سبیل الدلالة علیك...
از آن جمله، خواندن صلواتی است كه سابقا ذكر شد. و صلوات مزبوره از
[ صفحه 203]
ناحیه ی مقدسه بیرون آمده و به سندهای صحیح و معتبر، از ابوالحسن ضراب اصفهانی (رحمه الله) نقل كرده اند كه ابتدای آن این است:
بسم الله الرحمن الرحیم، اللهم صلی علی محمد سید المرسلین...
ذكر كردیم كه سید بن طاوس (قدس سره) فرموده:
اگر ترك كردی تعقیب عصر روز جمعه را به جهت عذری، پس ترك مكن این صلوات را هرگز به جهت امری كه مطلع كرده ما را خداوند (جل جلاله) بر آن.
منها: دعائی است كه بعد از نماز عصر روز جمعه باید خوانده شود. سید بن طاوس در «جمال» و شیخ طوسی در «غیبت» و صدوق در «كمال» به اسانید معتبره ی صحیحه، ذكر كرده اند كه:
شیخ ابوعمرو عمری (قدس سره) كه نایب خاص اول حضرت است، املاء فرمود به ابو علی محمد بن همام و امر فرمود كه این دعا را در غیبت قائم (ارواحنا فداه) بخوانند:
اللهم عرفنی نفسك فانك ان لم تعرفنی نفسك لم اعرف رسولك...
و تمام این دعا در جزو دعوات مخصوصه ذكر شد. و سابقا اشاره شد كه سید بن طاوس (قدس سره) در «جمال الاسبوع» ذكر نموده در خصوص این دعا.
هرگاه از جمیع دعواتی كه برای تو ذكر كردیم،در تعقیب نماز عصر عذری باشد، این دعا را در تعقیب عصر جمعه ترك مكن، و حذر كن از این كه مهمل گذاری خواندن آن را. به درستی كه ما شناختیم این را از فضل خداوند (جل جلاله)، كه مخصوص فرموده ما را به
[ صفحه 204]
آن، پس اعتماد كن بر آن.
منها خواندن صلوات كبیر است بعد از نماز عصر روز جمعه. چنانكه شیخ طوسی و سید (قدس سرهما) و سایرین، از حضرت صادق (علیه الصلوة و السلام) روایت كرده اند كه:
مستحب است خواندن این صلوات كبیر بعد از عصر روز جمعه:
اللهم ان محمدا صلی الله علیه و آله كما وصفته فی كتابك....
منها: صلوات كبیری است كه حضرت امام حسن عسكری (علیه الصلوة و السلام) به عبدالله بن محمد عابد، تعلیم فرمودند. اگرچه اختصاصی به روز جمعه ندارد، ولی من باب اطلاق اخبار در خصوص صلوات شب و روز جمعه، البته این صلوات افضل از سایر دعوات و اعمال دیگر خواهد بود.
منها: خواندن صلواتی است كه مجلسی (قدس سره) در «زاد المعاد» ذكر نموده كه:
مستحب است این صلوات را در هر روز ماه مبارك رمضان، و در هر روز جمعه در تمام سال بخوانند. اول آن این است:
ان الله و ملئكته یصلون علی النبی...
از جمله صلواتی است ابن ادریس و غیر او به سند صحیح از حضرت امام جعفر صادق (علیه الصلوة و السلام) روایت كرده اند كه:
هر كه بعد از عصر روز جمعه این صلواة را بخواند مثل ثواب عمل جن و انس در این روز به او عطا كنند.
اللهم صل علی محمدو آل محمد الاوصیاء المرضیین بافضل صلواتك و بارك علیهم بافضل بركاتك و السلام علیهم و علی ارواحهم و اجسادهم و رحمة الله و بركاته.
[ صفحه 205]
ابن بابویه (قدس سره) به سند معتبر از حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) روایت كرده است كه:
هر كه این صلوات را بعد از نماز عصر روز جمعه بخواند، حق تعالی برای او صد هزار حسنه بنویسد، و صد هزار گناه از او محو كند، و صد هزار حاجت او را برآورد، و صد هزار درجه ی او را بلند كند.
این روایت را در «ثواب الاعمال» نوشته، ولی به تفاوت این الفاظ «و السلام علیه و علیهم» و ابن طاوس (قدس سره) در «جمال الاسبوع» از «امالی» او - یعنی از «امالی» ابن بابویه (قدس سره) - چنین نقل كرده كه:
بعد از عصر روز جمعه، صلوات سابق را كه ابن ادریس و غیر او، از حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) روایت كرده اند، عینا از حضرت باقر (صلوات الله علیه) روایت كرده بگویند با ثواب معینی كه ذكر شد.
و از جمله، صلواتی است كه نیز سید (قدس سره) به سند معتبر از حضرت صادق (علیه السلام روایت كرده كه:
هر كه بعد از نماز عصر روز جمعه، پیش از آنكه از جای نماز خود برخیزد، ده مرتبه بگوید، صلوات فرستد بر او ملائكه از این جمعه تا جمعه ی آینده همین ساعت.
و به روایت معتبر دیگر، از آن حضرت روایت كرده است كه:
چون نماز عصر روز جمعه را ادا نمودی، هفت مرتبه این صلوات را بخوان.
و در این دو روایت چنین است این الفاظ: علیه و علیهم السلام و علی ارواحهم و بعض صلوات دیگر در روز جمعه و بعد از نماز عصر جمعه وارد
[ صفحه 206]
شده كه در كتب اصحاب ضبط است.
از جمله، استغفار در روز جمعه بعد از عصر است، ابن طاوس (قدس سره) در «جمال الاسبوع» ذكر نموده به اسناد خودش از حضرت ابی عبدالله (علیه السلام) كه فرمودند:
هر كس استغفار كند روز جمعه بعد از عصر، هفتاد مرتبه، به این طریق: استغفر الله و اتوب الیه می آمرزد خدای تعالی گناه او را آنچه گذشته، و نگاه می دارد او را در باقی عمرش، و اگر گناهی نداشته باشد، گناهان پدر و مادر او را بیامرزد.
و دیگر، خواندن یكصد مرتبه سوره ی قدر است بعد از عصر روز جمعه، ابن بابویه به سند معتبر از از حضرت موسی بن جعفر (علیهماالسلام) روایت كرده است كه:
خدا را در روز جمعه هزار نسیم رحمت است، كه هر بنده را آنچه بخواهد از آن رحمتها عطا فرماید.پس، هر كه بعد از عصر روز جمعه صد مرتبه سوره ی انا انزلناه را بخواند، حق تعالی آن هزار رحمت را مضاعف فرماید و به او عنایت نماید.
و از جمله ی دعوات بعد از نماز عصر روز جمعه، خواندن دعای عظیم القدر عشرات است. و از برای این دعای جلیل القدر، شش روایت مختلفه ابن طاوس (قدس سره) ذكر كرده، چنانكه در «مهج الدعوات» می گوید:
بدان كه این دعای بزرگ، از اسرار دعوات است،و یافتم از برای آن شش روایت مختلفه، ذكر كردیم در كتاب عمل روز و شب، از مهمات، دو روایت آن را، یكی در ادعیه غروب، و یكی در تعقیب صبح و در جزو چهارم از مهمات، روایتی دیگر در تعقیب عصر از روز جمعه، و در آخر كتاب «اغاثة الداعی» روایتی دیگر و ذكر می كنم در این كتاب، روایت پنجم و ششم را.
[ صفحه 207]
پس در روایت اول دعا را ذكر می نماید كه مخصوص است خواندن آن در صبح یك مرتبه، و بعد از عصر یك مرتبه.در روایت دویم به اختلاف تعیین وقتی ننموده. و مجلسی (قدس سره) هم در «صلاة بحار» و «كتاب دعاء بحار»، به سندی دیگر این دعا را ذكر كرده. الحاصل،از شرح این حدیث معلوم می شود كه از برای خواندن این دعا سه وقت معین است، یكی در صبح و یكی در شب، و بهتر از این دو، اوقات بعد از نماز عصر روز جمعه است، كه از جهت روز و وقت افضل از سایر ایام و اوقات است. و چون این دعای مبارك و شرح آن در اكثر كتب دعوات مشهوره و غیر مشهوره، مدون و مضبوط است، ترك آن نموده و به ذكر تنبیهی قناعت می كنیم.
تنبیه: از جمله ی فقرات شر این دعا آن است كه حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) با حضرت امام حسین (صلوات الله علیه) می فرماید:
عهد كن با من رازی كه با تو می گویم به كسی نگوئی تا دوازده ماه از شهادت من بگذرد.
علت آن، آنچه به نظر قاصر حقیر رسیده، آن است كه موافق تواریخ و اخبار معتبره مثل «كافی» و غیرها،شهادت حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) در سال چهلم از هجرت واقع شد، و بعد از رحلت آن حضرت، معاویه (علیه اللعنه) به دعوی خلافت با حضرت امام حسن (علیه الصلوة و السلام) معارضه نمود. و موافق حدیث طولانی مفضل (علیه الرحمة)، معاویه ی ملعون به ریاست و سركردگی زیاد بن ابیه (علیه اللعنة) یكصد و پنجاه هزار نفر به كوفه مامور نمود كه حضرت امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) و سایر اهل بیت، و شیعیان و دوستان آنها را دستگیر نمایند. و از همه آنها بیعت به جهت معاویه بگیرند. هر كس ابا نماید و تمكین نكند، گردن او را بزنند و سر او را برای معاویه ببرند، چون این خبر را حضرت امام حسن (علیه السلام) شنید، در كوفه بالای منبر رفت و مردم را اعلام نمود و طلب نصرت و یاری از اهل كوفه نمود. به جز بیست نفر احدی جواب
[ صفحه 208]
آن حضرت را نداد،پس فرمودند:
اگر چهل نفر ناصر برای من پیدا می شد، اسوة لجدی رسول الله (صلی الله علیه و آله) با معاویه قتال می كردم.
خلاصه در سال چهل و یكم از هجرت نظر به حكم تقیه، بسا معاویه بیعت كرد با آن شرایط مقرره، كه اسباب حفظ جان و مال و عرض و دین و دنیای شیعیان و دوستان بود. از اینجا است كه حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) شرط فرمودند كه این راز را به تو می گویم، باید به كسی نگوئی تا دوازده ماه از شهادت من بگذرد، مرادشان رفع تقیه و مصالحه ی حضرت امام حسن (علیه السلام) با معاویه (علیه العنه) بوده. زیرا كه می دانست كه هر یك از شیعیان قبل از واقعه ی مصالحه براین دعا واقف می شدند،چون مشتمل به شهادت امامت امیرالمومنین و اولاد معصومین او (سلام الله علیهم اجمعین) و ذكر فضایل و مناقب ایشان است، اسباب صدمه و آزار، بلكه ذهاب جان و مال شیعیان بود. لهذا، موقوف به گذشتن مدت معینه فرمودند. و از عبارت شرح دعا چنین برمی آید كه این شرح و دعا را تا دوازده ماه دیگر به كسی ابراز و اظهار نكن، و در موضع دیگر می فرماید:
عهد كن با من این دعا را تعلیم نكنی تا وقت وفات خود.
محتمل است یا به جهت همین مطلب بوده كه ذكر كردیم، یا به جهت اینكه در شرح آن از شهادت حضرت سید الشهداء (علیه السلام) خبر داده كه می فرماید:
به شهادت از دنیا مفارقت كنی و سعادتمند زندگانی كنی...
نخواسته اند كه كسی مطلع شود به این امر عظیم. در این صورت شاید آن حضرت بعد از یكسال، بروز این دعا را دادند، ولی به كسی تعلیم نفرمودند تا وقت وفات خود،كه در جزو اسرار امامت هنگام شهادت به حضرت سید
[ صفحه 209]
الساجدین (علیه الصلوة و السلام) تعلیم فرمودند كه به شیعیان تعلیم شود. عجب دارم از بعض اسرار مودعه در این دعای عظیم القدر، و امثال آن از دعوات مجربه ی صحیحه كه تكرار و تعداد بعض اذكار و اسماء الله تعالی در آنها شده. و بعضی جاهلین و مقصرین، و اشخاصی كه سلب توفیق از آنها شده به واسطه كسالت و بطالت و طلب استراحت نفس، به واسطه ی تكرار این اسماء و اذكار و دعوات كه قدری اسباب امتداد و طول وقت خواهد بود، از خواندن چنین دعاهائی صرف نظر می نمایند و به دعاهای مختصره می پردازند. و تجربه شده، همین قدر از وقت و زمانی كه لازمه ی خواندن آن دعوات و اذكار است، كه باید در آن مورد صرف شود، چون اعراض می نماید، همان وقت و زمان را در موردی دیگر صرف معصیتی خواهد نمود با كمال میل قلبی و عدم اعراض واشمئزار طبع. و این مسئله در اكثر افعال و اعمال خیریه و غیرها تجربه شده، و بیان آن را در مسئله راجح و مرجوح، استاد اعظم (ادام الله ظله) در «دار السلام» به طریق مستوفی ذكر فرموده اند، فلیراجع.
[ صفحه 210]